Το Έθιμο των Περίτεχνων Σταυρών στην Ιεράπετρα
Η Ιερά Μονή της Εξακουστής Μαλλών στην Ιεράπετρα διατηρεί ένα μοναδικό έθιμο που χρονολογείται εδώ και 20 χρόνια, με την τέχνη του πλεξίματος περίτεχνων σταυρών από φύλλα βαγιάς. Οι δημιουργίες αυτές είναι προγραμματισμένο να μοιραστούν στους πιστούς την Κυριακή των Βαΐων, και η διαδικασία αυτή προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία για συνάντηση και συνεργασία μεταξύ των πιστών και των καλόγριων της μονής.
Η τέχνη αυτή έχει εξελιχθεί υπό την καθοδήγηση των τριών καλόγριων που ζουν στην Ιερά Μονή, οι οποίες, μαζί με λίγους πιστούς που γνωρίζουν τα μυστικά του πλεξίματος, προσπαθούν να μεταδώσουν τη γνώση τους στις νεότερες γενιές. Το έθιμο αυτό συμβολίζει την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ, καθώς οι πιστοί υποδέχονται τον Χριστό υψώνοντας βάγια από φοίνικες.
Η Επίσκεψη στη Μονή
Με την άδεια του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας κ.κ. Κυρίλλου, επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή της Εξακουστής για να παρακολουθήσουμε τη διαδικασία του πλεξίματος των περίτεχνων σταυρών. Οι καλόγριες μας καλωσόρισαν θερμά, και αρχίσαμε τη συνομιλία μας με την ηγουμένη Ολυμπιάδα και τις αδελφές της, Δωροθέα και Φιλοθέη. Στο επίκεντρο της συζήτησής μας βρέθηκαν οι παραδόσεις και οι προσδοκίες που συνδέονται με το έθιμο αυτό.
Η αδελφή Δωροθέα μας εξήγησε ότι: «Ο Άγγελος Φασουλάκης συνεισφέρει πολύ στην προσπάθεια αυτή. Ήταν εκείνος που πριν από 20 χρόνια στην Ρόδο είδε ένα πρώτο περίτεχνο σχέδιο και το μετέφερε στην μονή μας». Φυσικά, οι σταυροί που φτιάχονται δεν είναι μόνο καλλιτεχνικά έργα αλλά φέρνουν και πνευματική αξία στους πιστούς.
Η Σημασία των Βαΐων
Τα βαγιά είναι σύμβολα της εισόδου του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα, που γιορτάζεται κατά τη διάρκεια της Κυριακής των Βαΐων. Οι πιστοί υποδεχόταν τον Χριστό με κλάδους βαγιάς και ρούχα, φωνάζοντας: «Ωσαννά εν τοις υψίστοις… ευλογημένος ο ερχόμενος». Σύμφωνα με την αδελφή Δωροθέα, σήμερα η διαδικασία του πλεξίματος αυτών των βάγιων αποτελεί μια αναβίωση της παραδόσεως, καθώς οι καλόγριες και οι πιστοί εργάζονται σκληρά για να δημιουργήσουν περίπου δεκάδες σταυρούς με περίτεχνα σχέδια.
Η Ιστορία της Μονής
Η Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του Δήμου Ιεράπετρας. Η πρόσβαση σ’ αυτήν απαιτεί την ακολούθηση του επαρχιακού δρόμου Ιεράπετρα–Μάλλες, μέσα από ένα όμορφο φυσικό τοπίο. Η ίδρυση της Μονής δεν έχει ακριβώς καταγραφεί, αν και σύμφωνα με παραδόσεις, προηγούμενη μονή καταστράφηκε από Τούρκους κατάκτητες. Ο Αντώνιος Μπαρμπεράκης, γνωστός ως Ανανίας, ανασύνταξε τη μονή το 1877 και εξέλιξε τη μοναχική ζωή εκεί.
Συγκινητικές ιστορίες για ανακαινίσεις, όπως αυτή του Χατζή-Ανανία, αποκαλύπτουν τη δέσμευση και τη θυσία των μοναχών για την αναβίωση των πνευματικών αξιών της περιοχής. Ο ανακαινισμένος ναός της μονής διακρίνεται για την αντίκτυπη αρχιτεκτονική του, με ξυλόγλυπτα έργα τέχνης και εικόνες που μαρτυρούν την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης.
Η Ιερά Μονή Εξακουστής αποτελούσε και συνεχίζει να είναι ένα κέντρο πνευματικότητας και πολιτισμού, καλώντας επισκέπτες από κάθε γωνιά του κόσμου να γνωρίσουν το μοναστικό βίο και την παραδοσιακή τέχνη του πλεξίματος των σταυρών. Αυτή η μυστική τέχνη είναι ένας τρόπος να διατηρούνται οι παραδόσεις ζωντανές και να μεταφέρονται στις μελλοντικές γενιές.
